Potsdam: paleizenstad in voormalig Oost-Duitsland

De Duitse stad Potsdam ligt op slechts dertig kilometer rijden van Berlijn. De ligging onder de rook van Berlijn zorgt er ten onrechte voor dat Potsdam eigenlijk het ondergeschoven kindje is in dit stuk van Duitsland. Compleet ten onrecht, want Potsdam is op zich al de moeite waard om naar de deelstaat Brandenburg af te reizen. Ook Potsdam barst van de cultuur, historie en bezienswaardigheden. Misschien niet in de mate als Berlijn, maar Potsdam serieus de moeite waard. We zouden mensen die met de auto naar Berlijn reizen dan ook aan willen raden om onderweg een dag (en nacht) in te lasten om aan deze middelgrote stad een bezoek te brengen. Zeker als je een liefhebber bent van kastelen is Potsdam een topbestemming. In de achttiende eeuw liet de toenmalige Pruisische koning Frederik de Grote hier een paar indrukwekkende monumentale gebouwen wegzetten, waaronder het paleis Sansscouci (dat tegenwoordig op de Werelderfgoedlijst staat) en het Neues Palais. Deze paleizen werden vooral gebruikt als zomerverblijf, want de koninklijke familie resideerde normaal gesproken in de hoofdstad Berlijn.

De Tweede Wereldoorlog heeft een duidelijk stempel gezet op het hedendaagse Potsdam. Zo heeft de stad flink te leiden gehad onder de bombardementen die tijdens W.O. II plaatsvonden. Helaas bleef het daar niet bij. Na de oorlog behoorde Potsdam tot Oost-Duitsland. De communistische regering wilde herinneringen aan het protserige verleden wegpoetsen, waardoor ten tijde van het DDR-regiem diverse monumentale gebouwen zijn afgebroken. Je ziet daarom nu redelijk wat appartementengebouwen rond het centrum staan die je als ‘oostblok-architectuur’ kunt omschrijven: grote van oorspong grijze blokkendozen, waar door middel van pasteltinten nog wat kleur aan is gegeven.



Slot Sanssouci

Potsdam staat bekend vanwege de vele paleizen en tuinen. Het mooiste paleis is volgens velen Schloss Sanssouci. Dit lustpaleis is in ieder geval wel het best bezochte paleis van Postdam. Het is geen kwestie van naar de entree gaan, een kaartje kopen en naar binnen wandelen. Nee, op het moment dat je een kaartje koopt krijg je een tijdsslot toegewezen. Dat kan zomaar twee tot drie uur later zijn. Als je op de aan jou toegewezen entreetijd naar binnen mag dan ontvang je een audioguide (Nederlands is beschikbaar), waarna je ruimte voor ruimte het slot mag doorwandelen. Dit geschiedt in een tempo dat door de beheerders bepaald wordt.

Tijdens het bezoek krijg je de uitleg dat het kasteel bedoeld was als zomerpaleis voor de Pruisische koning Frederik de Grote. De rococostijl komt overweldigend over. Zo is bijvoorbeeld het met goud bewerkte plafond van de concertkamer er eentje die van prachtige details voor zien is. Onze favoriet is de Marmorsaal (marmerzaal) waarin een koepel verwerkt is die geïnspireerd is op het Pantheon in Rome.

Het bezoek aan Schloss Sanssouci duurt ongeveer een uur. Je kunt ook een ‘plus-ticket’ aanschaffen waarbij je ook toegang hebt tot de andere paleizen en gebouwen in Park Sanssouci zoals het Neues Palais en de Orangerie.



Brandenburger Tor

Bij de naam Brandenburger Tor denken veel mensen aan de enige overgebleven stadspoort van Berlijn. Potsdam heeft echter ook een Brandenburger Tor. Sterker nog, deze poort is in 1770 gebouwd en is daarmee zo’n achttien jaar ouder dan de Berlijnse tolpoort. De poort staat aan de westelijke kant van de autovrije Brandenburger Strasse. Opvallend detail van de poort is dat de twee zijdes van de poort verschillend van uiterlijk zijn. De oostelijke kant, die door Carl von Gontard ontworpen is, is redelijk ingetogen van uiterlijk als je het vergelijkt met de westelijke kant van de Brandenburger Tor. Georg Christian Unger is hier verantwoordelijk voor het veel meer protserige uiterlijk met de dubbele Korinthische zuilen.

Potsdamer Stadtschloss

Het Potsdamer Stadtschloss  is een statig bouwwerk aan de Alte Markt. Dit barokke paleis heeft zwaar te lijden gehad onder de Tweede Wereldoorlog. Aan het eind van de oorlog is het paleis flink getroffen door een bombardement, waarna het grotendeels uitbrandde. Enkel een groot deel van de façaden was overgebleven. Ten tijde van het DDR-regime werden de restanten opgeblazen. In 2010 is men echter begonnen met het herbouwen van het Potsdamer Stadtschloss met als resultaat dat vier jaar later het Branderburger parlement haar intrede weer kon doen in het paleis.

Park Sanssouci

Park Sanssouci is een park met een oppervlakte van bijna driehonderd hectare. Het is aangelegd op de plek waar ooit een boomgaard stond. De bouw van Slot Sanssouci heeft ervoor gezorgd dat het park van een vrij eenvoudig park getransformeerd is in een verzameling van tuinen die een paleis waardig zijn. Als je de tuinen van Versailles ooit bezocht hebt dan zie je zeker overeenkomsten. In het park staan prachtige beelden. Daarnaast staan er meerdere bouwwerken die je kunt bezoeken, zoals het Neues Palais en natuurlijk Slot Sanssouci.

Alte Markt

Het mooiste plein van Potsdam is de Oude Markt (Alte Markt of Alter Markt). Het plein op zich is niet bijzonder van vormgeving, maar het zijn de gebouwen die er omheen staan die ervoor zorgen dat de Alte Markt zeker een bezoekje waard zijn. Zo kun je hier het Altes Rathaus bewonderen, dat in 1753 gebouwd is naar een ontwerp waar de Nederlandse architect Jan Bouman voor verantwoordelijk is. Het oude stadhuis is tegenwoordig onderdeel van het Potsdam Museum. Erg dominant aanwezig is de imposante Nikolaikirche. Het classicistische uiterlijk wordt gedomineerd door een groot aantal zuilen, een viertal vierkante torens en een opvallende groene koepel centraal op de Evangelische kerk. Sinds enkele staat ook het Potsdamer Stadtschloss weer te schitteren aan de Alte Markt. Dit paleis is heropgebouwd nadat het door WO II en de koude oorlog platgegooid was.

Met de S-Bahn naar Potsdam

Wie met het vliegtuig naar Berlijn is gereisd die kan overigens ook snel en eenvoudig naar Potsdam reizen. De S-Bahn brengt je vanuit Berlijn rechtstreeks naar het hart van Potsdam. Lijn S7 brengt je o.a. vanaf de stations Friedrichstrasse, Hauptbahnhof, Zoologischer Garten, Tiergarten en Alexanderplatz naar Potsdam Hauptbahnhof. De reistijd varieert van een half uur tot drie kwartier. Gemiddeld rijdt er rond de tien minuten een trein. Voor een paar euro sta je dan in het hart van Potsdam.
Mocht je een Berlin Welcome Card willen aanschaffen voor je verblijf in Berlijn en ook naar Potsdam kunnen reizen, neem dan een zogenaamde ABC-kaart. Je mag dan binnen de tijdsduur van de Berlin Welcome Card ook gratis naar Potsdam reizen met het openbaar vervoer.

Hollandse Wijk

Sta er niet van te kijken als je je in het centrum van Potsdam ineens in een Nederlandse stad waant. Grote kans dat je dan het Holländisches Viertel ontdekt hebt. Deze Hollandse wijk is één van de mooiste plekjes van Potsdam. Rode bakstenen huizen met typisch Hollandse gevels zijn nu vooral de vestigingsplaats van leuke winkeltjes waar je heerlijk rond kunt snuffelen, aangevuld met wat horeca. Dit zijn de straten waar je vooral leuke kleinschalige winkels aantreft in plaats van de grote ketens die elders in de stad gevestigd zijn.

Dat een stuk van Potsdam er zo Nederlands uitziet is geen toeval. In het begin van de achttiende eeuw kwamen er aardig wat Hollandse werklui richting Potsdam om daar hun geld te verdienen. Om de arbeiders zich beter thuis te laten voelen liet Frederik Willem I een Hollandse wijk bouwen.

Het ontwerp is van de hand van Jan Bouman, een van oorsprong Amsterdamse architect die ook verantwoordelijk is voor het ontwerp van het oude raadhuis van Potsdam.

Nauener Tor

Tegenwoordig kun je in Potsdam nog drie stadspoorten bewonderen. De mooiste is volgens ons de Nauener Tor. Deze brede grijze poort met twee ronde torens aan weerszijden van de doorgang doet je meteen denken aan spannende ridderverhalen. De poort stamt echter niet uit de middeleeuwen, maar is halverwege de achttiende eeuw gebouwd waarbij het Schotse kasteel Inveraray Castle model de grote inspiratiebron voor het uiterlijk geweest zou zijn.

Friedenskirche

Als je door Park Sanssouci loopt dan kom je onder andere de evangelisch-lutherse Friedenskirche. Deze kerk is voor fotografen een bouwwerk dat zal inspireren tot prachtige foto’s. Toen wij de Friedenskirche op een rustige zondagochtend bezochten hebben we op korte tijd dan ook bijna honderd foto’s geschoten. De kerk is in een tijdsbestek van drie jaar gebouwd. Op 24 september 1848 werd de kerk gewijd. De Friedenskirche is behalve een plaatje van neoromaanse architectuur ook de laatste rustplaats van koning Frederik IV van Pruisen (en zijn vrouw) en keizer Frederik III van Duitsland, zijn vrouw Victoria en hun twee zoontjes. Sommige delen van de kerk zijn aan restauratie toe.

Brandenburger Strasse

De Brandenburger Strasse mag als dé winkelstraat van Potsdam gezien worden. De straat is vrijwel geheel autovrij en vormt eigenlijk een aaneenschakeling van winkels en een aantal horecagelegenheden. In het centrum van Potsdam is dit de meest levendige straat. De Brandenburger Strasse is een rechte straat die vanuit de Brandenburger Tor in oostelijke richting het centrum doorsnijdt. Opvallende bouwwerken die het vermelden waard zijn, zijn er behalve de eerder genoemde stadspoort niet.

Aan het begin van de Brandenburger Strasse ligt Hotel Brandenburger Tor. Wil je in Potsdam overnachten en zoek je vooral naar een hotel met comfort en een goede ligging, dan is Hotel Brandenburger Tor een uitstekende keuze. Het viersterrenhotel is van alle gemakken voorzien die je van een hedendaags hotel mag verwachten. Daarnaast is het erg gunstig gelegen. Het ligt aan het begin van Brandenburger Strasse, de belangrijkste winkel- en uitgaansstraat van Potsdam. Daarnaast loop je binnen vijf minuten Park Sanssouci binnen en sta je binnen kwartier bij de entree van Schloss Sanssouci.